Transformatie van de familienaam

Hoe de familienaam ontstaan is, is tot op heden niet exact bekend. Bekend is de naam Herenthem van het landgoed uit de geschiedenis van Sint Oedenrode. Uit de archieven van Albert van Heertum komt een Dirk van Here(n)tum voort die rond 1600 geboren is in waarschijnlijk Schijndel. Helaas is er uit deze periode nog weinig bekend en bijna helemaal niks uit de eeuwen daarvoor.

Hoe schrijft men de familienaam?

De naam genoteerd door de pastoor op de doopakten (voor +/- 1800) of genoteerd door de bediende van de burgerlijke stand op de geboorteakten (na 1800) is de officiële naam. En dat kinderen uit éénzelfde gezin niet altijd dezelfde geschreven familienaam dragen kunnen we opmaken uit diverse doopakten. Zo kregen bijvoorbeeld de kinderen van het gezin van Wilhelmus van Hertum en zijn vrouw Maria Verkolken, die trouwden in 1790 en woonden in Hapert, achtereenvolgens de achternamen Van Hertem, Van heertum, Van hertom, Van heertum, Van hertom en Van hirtom. Door dergelijke notaties van de uitgesproken familienaam ontstonden in België en Nederland verschillende takken van de familie met verschillende achternamen.

Van Godfried (Frido) van Hertum ontving ik de volgende uitleg over familienamen en het ontstaan van verschillende familienamen binnen de familie Herenthum:

OVER NAMEN

Naast de voornaam heeft iedereen op dit ogenblik een tweede naam, de familienaam. Wellicht de oudste vorm van een tweede naam is het patroniem, letterlijk 'naam van de vader'. Deze komt in de tweede naamval na de eigennaam. Sommige patroniemen groeiden achteraf uit tot familienamen. Tijdens de vorming van vaste familienamen gedurende de zeventiende en de achttiende eeuw gebruikten de mensen vaak naast elkaar zowel een patroniem als een familienaam: Willem Dirks Willemse van Herentum (Willem is de zoon van Dirk die op zijn beurt de zoon is van Willem), en vervolgens zijn zoon Gisbertus Wilms van Herentum (Gijsbert is de zoon van Willem); zijn zoon heette Godefridus Gijsberts van Herentum.

Pas op 18 augustus 1811 verplichtte Napoleon dat iedereen binnen de twee jaar een vaste familienaam zou kiezen ; tegelijkertijd werden alle in gebruik zijnde namen vaste familienamen.

Wat de naam Van Hertum/Van Hertem betreft, verwijzen wij voor de mogelijke herkomst naar het stukje over het goed Ten Herentum : vermoedelijk is de naam een zogenaamde herkomstnaam: de familie werd genoemd naar de plaats waar ze vandaan kwamen, het goed Ten Herentum .

Rond 1550 komt in schepenregisters van St. Oedenrode de naam Van Herenthem voor. Ontleding van deze naam geeft twee delen, namelijk Herent en Heim. Het eerste gedeelte van de naam is waarschijnlijk afgeleid van het woord heern (haagbeuk - in het dialect soms her-en-ter genoemd) . De combinatie van de twee delen geeft dan een Huis (heim) omringd met een haag. De oorsprong van de naam van het Goed ten Herentum is dus waarschijnlijk een huis omringd met een beukenhaag.

De naam genoteerd op de doopakten (voor +/- 1800) of genoteerd door de bediende van de burgerlijke stand op de geboorteakten (na 1800) is de officiële naam. De naam werd meestal op het gehoor geschreven, zodat schrijffouten regelmatig voorkwamen. Door deze schrijffouten werden nieuwe familienamen 'geboren'. Zulke naamsveranderingen kwamen in het recente verleden ook nog voor ; denken we maar aan de families Van Hertem en Van Hertum. Twee broers hadden verschillende namen ; hierbij weze opgemerkt dat Gijsbert (Bert) Van Hertum zijn huwelijksakte tekent met Van Hertem, en Hendrik (Driek) Van Hertem zijn huwelijksakte met Van Hertum (beiden wisten dus ook niet goed hoe het eigenlijk was).