Transformatie
van de familienaam
Hoe
de familienaam ontstaan is, is tot op heden niet exact bekend.
Bekend is de naam Herenthem van het landgoed uit de geschiedenis
van Sint Oedenrode. Uit de archieven van Albert
van Heertum komt een Dirk van Here(n)tum voort die rond
1600 geboren is in waarschijnlijk Schijndel. Helaas is er
uit deze periode nog weinig bekend en bijna helemaal niks
uit de eeuwen daarvoor.
Hoe
schrijft men de familienaam?
De
naam genoteerd door de pastoor op de doopakten (voor +/- 1800)
of genoteerd door de bediende van de burgerlijke stand op
de geboorteakten (na 1800) is de officiële naam. En dat
kinderen uit éénzelfde gezin niet altijd dezelfde
geschreven familienaam dragen kunnen we opmaken uit diverse
doopakten. Zo kregen bijvoorbeeld de kinderen van het gezin
van Wilhelmus van Hertum en zijn vrouw Maria Verkolken, die
trouwden in 1790 en woonden in Hapert, achtereenvolgens de
achternamen Van Hertem, Van heertum, Van hertom, Van heertum,
Van hertom en Van hirtom. Door dergelijke notaties van de
uitgesproken familienaam ontstonden in België en Nederland
verschillende takken van de familie met verschillende achternamen.
Van
Godfried (Frido)
van Hertum ontving ik de volgende uitleg over familienamen
en het ontstaan van verschillende familienamen binnen de familie
Herenthum:
OVER
NAMEN
Naast
de voornaam heeft iedereen op dit ogenblik een tweede naam,
de familienaam. Wellicht de oudste vorm van een tweede naam
is het patroniem, letterlijk 'naam van de vader'. Deze komt
in de tweede naamval na de eigennaam. Sommige patroniemen
groeiden achteraf uit tot familienamen. Tijdens de vorming
van vaste familienamen gedurende de zeventiende en de achttiende
eeuw gebruikten de mensen vaak naast elkaar zowel een patroniem
als een familienaam: Willem Dirks Willemse van Herentum (Willem
is de zoon van Dirk die op zijn beurt de zoon is van Willem),
en vervolgens zijn zoon Gisbertus Wilms van Herentum (Gijsbert
is de zoon van Willem); zijn zoon heette Godefridus Gijsberts
van Herentum.
Pas op 18 augustus 1811 verplichtte Napoleon dat iedereen
binnen de twee jaar een vaste familienaam zou kiezen ; tegelijkertijd
werden alle in gebruik zijnde namen vaste familienamen.
Wat de naam Van Hertum/Van Hertem betreft, verwijzen wij voor
de mogelijke herkomst naar het stukje over het goed Ten Herentum
: vermoedelijk is de naam een zogenaamde herkomstnaam: de
familie werd genoemd naar de plaats waar ze vandaan kwamen,
het goed Ten Herentum .
Rond 1550 komt in schepenregisters van St. Oedenrode de naam
Van Herenthem voor. Ontleding van deze naam geeft twee delen,
namelijk Herent en Heim. Het eerste gedeelte van de naam is
waarschijnlijk afgeleid van het woord heern (haagbeuk - in
het dialect soms her-en-ter genoemd) . De combinatie van de
twee delen geeft dan een Huis (heim) omringd met een haag.
De oorsprong van de naam van het Goed ten Herentum is dus
waarschijnlijk een huis omringd met een beukenhaag.
De
naam genoteerd op de doopakten (voor +/- 1800) of genoteerd
door de bediende van de burgerlijke stand op de geboorteakten
(na 1800) is de officiële naam. De naam werd meestal op het
gehoor geschreven, zodat schrijffouten regelmatig voorkwamen.
Door deze schrijffouten werden nieuwe familienamen 'geboren'.
Zulke naamsveranderingen kwamen in het recente verleden ook
nog voor ; denken we maar aan de families Van Hertem en Van
Hertum. Twee broers hadden verschillende namen ; hierbij weze
opgemerkt dat Gijsbert (Bert) Van Hertum zijn huwelijksakte
tekent met Van Hertem, en Hendrik (Driek) Van Hertem zijn
huwelijksakte met Van Hertum (beiden wisten dus ook niet goed
hoe het eigenlijk was).
|